در باره تاریخچه چاپ

اختراع چاپ و اولین کتاب چاپی جهان

چاپ(Print) در لغت به‌معنای نقش، اثر، مُهر، و نشان آمده و در متون مختلف کلمات طبع، باسمه، و تافت به‌عنوان مترادف آن به‌کار رفته است.

در اصطلاح، به عمل، فن، و صنعت تکثیر صورت نقوش دوبعدی (حروف، ارقام، خطوط، تصاویر، و جز آن) به‌وسیله انداختن اثر این نقوش بر کاغذ، پارچه، یا مواد دیگر، به‌ویژه چاپ مواد خواندنی، با تصویر یا بدون تصویر بر روی کاغذ گفته می‌شود. در تعریفی دیگر، چاپ مجموع عملیاتی است که متن خام را به اثر درخور انتشار مانند کتاب، مجله، روزنامه، و جز آن تبدیل کند. چاپخانه نیز در لغت به‌معنای محل و مکان چاپ کردن و در متون مختلف کلمات مطبعه، دارالطباعه، و باسمه‌خانه به‌عنوان مترادف آن به‌کار رفته است. چاپخانه مؤسسه یا کارگاهی است که از عهده انجام کارهای چاپی بر روی کاغذ و سایر اشیا از طریق انواع چاپ برآید و، به تعبیری دیگر، محلی است که چاپ کتاب، نشریات، و مانند آن در آنجا انجام می‌گیرد.

اختراع چاپ بوسیله گوتنبرگ

در میانه های قرن ۱۵ انقلاب بزرگی در شرف وقوع بود. در ۱۴۵۲، گوتنبرگ آلمانی به ایده چاپ متحرک تحقق بخشید. وی در کارگاهش فناوری ساخت ورق، جوهر پایه روغنی و پرس را برای چاپ یک کتاب گردهم آورد چاپ را اختراع کرد. در واقع او از فناوری هایی که سالها قبل برای آنها فکر و تلاش شده بود را به ثمر رساند.

گوتنبرگ، چاپگر آلمانی، نخستین کسی بود که برای هر حرف قطعه فلزی جداگانه درنظر گرفت. وی قطعه‌ها را برای ترکیب کلمات مناسب کنار هم قرار داد، بر آنها مرکب مالید، و بر ورق‌های کاغذ فشرد و به این ترتیب چاپ نوین را باب کرد. وی حروف را ابتدا از جنس چوب، سپس از سرب، و بعدها از آلیاژ سرب، قلع، و آنتیموان ساخت. گوتنبرگ روزانه بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ برگ چاپ می‌کرد. نخستین کتابی که او به این شکل پدید آورد کتاب مقدس ۴۲ سطری بود. کتاب‌هایی که در این زمان به‌چاپ می‌رسید به اینکونابولا معروف است.

ابداع گوتنبرگ ظرف مدتی حدود ۴۰ سال در همه کشورهای عمده اروپایی رواج یافت و چاپخانه‌هایی با این روش به‌وجود آمد. در فاصله سال‌های ۱۴۶۰ ـ ۱۴۷۰ م. چاپخانه‌هایی در آلمان و سایر کشورهای اروپایی پدید آمد. در نیم‌قرن نخست پس از کار گوتنبرگ، حدود چهل‌هزار کتاب به چاپ رسید و شمارگان مجموع آنها از ۱۲ میلیون نسخه فراتر رفت. در پایان قرن پانزدهم در اروپا، بیش از دویست چاپخانه در شصت‌ونه شهر فعالیت مستمر داشتند. از جمله چاپخانه‌های مهم آن دوره می‌توان به چاپخانه آنتون کابرگر در شهر نورنبرگ اشاره کرد که تعداد ماشین‌های چاپ آن ۲۴ دستگاه بود و صدها نفر در آن چاپخانه کار می‌کردند.

از دیگر خدمات گوتنبرگ می توان به موارد زیر اشاره کرد:

-ابداع روش چاپ پیچشی به کمک روغن زیتون که تا سالها در آسیا و اروپا به کار می رفت.

-توسعه روش بلوکی چاپکه پس از بازگشت مارکو پولو از آسیا ابداع شده بود.

-توسعه روش ساخت کاغذ به تعداد زیادکه از چین وارد اروپا شده بود.

-توسعه روشهای ساخت مرکب.

-توسعه روش منگنه و قالب بندی کتاب که اجازه چاپ کتابهای قطور را می داد.

البته شایان ذکر است که این کتابها توسط دیگران و در سالها بعد بازهم پیشرفت داده شد.

پیشرفت این صنعت بعد از زمان گوتنبرگ تا قرن بیستم

-حدود ۱۴۹۰ میلادی روشهای مختلف اسیدکاری روی صفحات فلزی شکل گرفت. سال ۱۵۵۰ اولین لنز توسط کاردون (Cardon) ایتالیایی ساخته شد. آلومیس زنه فلدر در سال ۱۷۹۶ روش لیتوگرافی را ابداع نمود. وی به مخترع چاپ سنگی شهرت دارد.

-حدود سال ۱۷۹۹ تا ۱۸۰۰ اوبی رو در پاریس نخستین دستگاه کاغذسازی را اختراع نمود. در سال ۱۸۲۰ دستگاه های کامل تری ساخته شد.

-در سال ۱۸۱۱ نخستین ماشین سیلندی لتر پرس که با نیروی بخار کار می کرد توسط کونیک Koenig مخترع آلمانی ساخته شد. و در سال ۱۸۱۸ با همکاری باور – ماشین چاپ سیلندی مضاعف عرضه گردید که پشت در وی کاغذ در این دستگاه به چاپ می رسید.

-در سال ۱۸۲۲ ویلیام چرچ church اولین ماشین حروفچینی را به ثبت رسانید.

-در سالهای ۱۸۲۶ و ۱۸۵۲ نیس فورنیس S.N.Niepce و تالبوت Talbot تهیه فرم چاپ روی صفحه های فلزی از جمله مس را به طریقه فتو مکانیکی ابداع کردند وبا ساخت برس دستیف نمونه هایی تکثیر نمودند.

-در سال ۱۸۴۴ ریچارد هو در ایالات متحده ماشین چاپ رتاتیو را به ثبت رسانید فرم چاپ به صورت مدور، دور سیلند بسته می شد.

-ژیلوت Gillot به سال ۱۸۵۰رسید کاری روی فلز را تکامل بخشید.

-در سال ۱۸۵۱ اسکات آرشر Archer روش کلودیوم مرطوب (شیشه نگاتیو) را ارایه کرد.

-در سال ۱۸۵۹ هنری جمز H. james در انگلستان با روش فتوشیمی گرافی کلیشه زیر را ساخت.

-در سال ۱۸۶۶ در ایالات متحده اولین ماشین چاپ با کاغذ رول به ثبت رسید.

-۱۸۷۰ اولین دوربین نوسانی ریلی توسط موس Moss ساخته شد.

-سال ۱۸۷۴ کارل کلیچ K.klic اهل چک با استفاده از نوعی کاغذ کاربن، تهیه فرم را بهبود بخشید.

-در سال ۱۹۱۰ اولین ماشین هلیوگراور با استفاده از تیغه دکتر بلید شروع به کار کرد.

-در سال ۱۹۱۲ ماشین چاپ پشت وروزن افست توسط کاسپارهرمان طراحی و ساخته شد(کاغذ به صورت رول).

-در سال ۱۹۱۲ شرکت رولند ماشین چاپ افست با سه سیلندر مسلوی را تولید کرد.

-در سال ۱۹۵۰ سیستم حروفچینی منوفتو (تکامل یافته منوتایپ) اختراع شد.

-در سال ۱۹۶۵ دکتر هل  Dr.Hell با ارایه سیستمی نوین و ساخت دستگاه اسکنر تحول بزرگی در حروفچینی و فتو لیتوگرافی به وجود آورد.

سررسید و سالنامه ماهور